ZEYNEP DELAV
Flanör/flanöz dediğimiz tipler, kapitalizm ve modernizm dünyasında kendini anlamlandırmakla uğraşan, kenti gezen lakin bir o kadar da insanlara aralı duran kişidir. Sakin ve içten… ‘Kalabalıklarda Bir Adam’ isimli polisiye hikayesinde kentte hedefsizce lakin arayan gözlerle gezinmeleri husus edinen Edgar Allen Poe, flanörlüğü edebiyatla tanıştıran birinci bireylerden biridir diyebiliriz. İnsan aramaya görsün başıboş gezmek bile apansız bir cinayetle burun buruna getirebiliyor. Hikayede geçen gezintilerin flanörlükle özdeşleşen birinci edebi örneklerden biri olduğunu söylemek de yanlış olmaz. Fırından yeni çıkmış olan ‘Gör İhtarı’, gözlemleyen, etrafını didik didik kurcalayan bir çift göz olarak karşımıza çıkıyor. Sağlam bir flanöz gözü olan Nisan Erdem’in birinci kitabı on iki hikayeden oluşuyor. Kitabın kapağında, giysisinin ele verdiği kadarıyla genç olduğunu düşündüğümüz bir bayanın, elinde bavuluyla yola çıkarak kentin değişimini izlemesi, canlı cansız herkesle muhabbet edecek kadar konuşkanlığı birinci hikayede kendini ele veriyor.
ÇILDIRMAMAK İÇİN SINIRLAYI ZORLAYAN BAYANLAR
Pekala her seyahat ve konuşkanlık ortasında daima sevinç mi barındırır? Konuşkan insanların bastırmaya çalıştıkları yalnızlıkları artık her insanın bildiği bir şey, gerçekten ‘Gör İhtarı’ bunun sağlamasını yapıyor. Kitabın birinci hikayesi ‘Eltünt Kuş’, yalnızlıktan çıldırmamak için olmadık işler yapan iki hanımın kentin hudutlarını zorlayan hâllerini bahis ediyor. İnsanın kendinden bile saklamaya çalıştığı hislerini bir yabancıya anlatacak duruma gelmesini dinlerken, içinizden “Yok artık!” diyerek başınızı şaşkınlıkla bir Nora’ya bir Nihal’e çeviriyorsunuz. Kelamın ortasında uzayıp duran kent kompozisyonu sürat kesmeden ‘Ev’den-Ev’de: Manzarasız’ hikayesiyle devam ediyor. Kırık beyaz ve gri bina ile çekişmesi göze çarpıyor çabucak. Bu sevimsiz yapının tıpkı insanın başucunda duran can badiresi üzere nasıl makûs hissettirdiğini bu da yetmezmiş üzere adeta hayal kurmasına pürüz olduğunu anlıyoruz.
Hikayelerin geneline yayılan durum hikayelerinin tersine, büyülü gerçekliğe yaklaşan ‘Rüya bakılırsan Kum Saati’, vaktin izafiliğinin yanı sıra en çok bitmeye yakın olan tarafınca nasıl göründüğünü tanım ediyor. Olmadık vakit içinderda insanın saklandığı kovukları gösteren hikayelerden birisi de ‘Önce Mum Çiçekleri’. Hikaye karakteri İlkyaz’ın mum çiçeği kokusunun depreştirdiği hayatını okumak, kokunun aman vermez seyahatine çıkarıyor bizi. ‘Gör İhtarı’nda, yalnızca kentte değil, konutta bile insanın kendi iç sesinin duyulmasına imkân olmadığı, her yerden bir uyarıcı olduğunu vurgulayan hikayeler var. Taşköprü sarımsağı anonsundan, üst kat komşunun süpürge sesine varana kadar çağdaş çağın duvarları delerek insanı esir aldığının bir sefer daha altını çiziyor. Erdem’i takip ederek yaşadığımız kentlerin, yerlerin ayağımızın altından nasıl kendini aşikâr etmeden çekildiğini, bu değişimin ruh dünyamızdaki izlerini de gorebiliriz. Genç öykücü bundan daha sonraki hikayelerinde bu flanözlüğe devam edecek mi, merakla takipteyiz…
HER ŞEY DEĞİŞİYOR FAKAT SEN YAVAŞLA VE BENİ GÖR
Erdem’in neredeyse bütün hikayelerine sinen ‘şehir hoyratça değişiyor, yavaşla ve beni gör, ben insanım’ serzenişi, bilhassa de yavaşlama hâli hikayelerinin -Eltünt Kuş hikayesi hariç-ritminde de görülüyor. Bu özellikler, ‘Çıkış Aranıyor’ hikayesinde ise en bariz izleri taşıyor diyebiliriz. Kentin insanı tıpkı bir canavar üzere yutacağını düşünerek, adeta nefessizce koşulması gerektiğini salık veriyor. Fazilet, yaşadığı yüzyılın metropolünün de tanımını yapıyor bu biçimdelikle. Müstakil bir konut bile olsa bir türlü içine yerleşmeye müsaade edilmeyen durumlar, hikayede karşımıza çıkan şu sözler okurda adeta nefes darlığı yapıyor: Çıkış, Yolcu Çıkışı, Acil Çıkış, Yangın Çıkışı, Köprüden Evvel Son Çıkış…
86 sayfa-15 TL
Flanör/flanöz dediğimiz tipler, kapitalizm ve modernizm dünyasında kendini anlamlandırmakla uğraşan, kenti gezen lakin bir o kadar da insanlara aralı duran kişidir. Sakin ve içten… ‘Kalabalıklarda Bir Adam’ isimli polisiye hikayesinde kentte hedefsizce lakin arayan gözlerle gezinmeleri husus edinen Edgar Allen Poe, flanörlüğü edebiyatla tanıştıran birinci bireylerden biridir diyebiliriz. İnsan aramaya görsün başıboş gezmek bile apansız bir cinayetle burun buruna getirebiliyor. Hikayede geçen gezintilerin flanörlükle özdeşleşen birinci edebi örneklerden biri olduğunu söylemek de yanlış olmaz. Fırından yeni çıkmış olan ‘Gör İhtarı’, gözlemleyen, etrafını didik didik kurcalayan bir çift göz olarak karşımıza çıkıyor. Sağlam bir flanöz gözü olan Nisan Erdem’in birinci kitabı on iki hikayeden oluşuyor. Kitabın kapağında, giysisinin ele verdiği kadarıyla genç olduğunu düşündüğümüz bir bayanın, elinde bavuluyla yola çıkarak kentin değişimini izlemesi, canlı cansız herkesle muhabbet edecek kadar konuşkanlığı birinci hikayede kendini ele veriyor.
ÇILDIRMAMAK İÇİN SINIRLAYI ZORLAYAN BAYANLAR
Pekala her seyahat ve konuşkanlık ortasında daima sevinç mi barındırır? Konuşkan insanların bastırmaya çalıştıkları yalnızlıkları artık her insanın bildiği bir şey, gerçekten ‘Gör İhtarı’ bunun sağlamasını yapıyor. Kitabın birinci hikayesi ‘Eltünt Kuş’, yalnızlıktan çıldırmamak için olmadık işler yapan iki hanımın kentin hudutlarını zorlayan hâllerini bahis ediyor. İnsanın kendinden bile saklamaya çalıştığı hislerini bir yabancıya anlatacak duruma gelmesini dinlerken, içinizden “Yok artık!” diyerek başınızı şaşkınlıkla bir Nora’ya bir Nihal’e çeviriyorsunuz. Kelamın ortasında uzayıp duran kent kompozisyonu sürat kesmeden ‘Ev’den-Ev’de: Manzarasız’ hikayesiyle devam ediyor. Kırık beyaz ve gri bina ile çekişmesi göze çarpıyor çabucak. Bu sevimsiz yapının tıpkı insanın başucunda duran can badiresi üzere nasıl makûs hissettirdiğini bu da yetmezmiş üzere adeta hayal kurmasına pürüz olduğunu anlıyoruz.
Hikayelerin geneline yayılan durum hikayelerinin tersine, büyülü gerçekliğe yaklaşan ‘Rüya bakılırsan Kum Saati’, vaktin izafiliğinin yanı sıra en çok bitmeye yakın olan tarafınca nasıl göründüğünü tanım ediyor. Olmadık vakit içinderda insanın saklandığı kovukları gösteren hikayelerden birisi de ‘Önce Mum Çiçekleri’. Hikaye karakteri İlkyaz’ın mum çiçeği kokusunun depreştirdiği hayatını okumak, kokunun aman vermez seyahatine çıkarıyor bizi. ‘Gör İhtarı’nda, yalnızca kentte değil, konutta bile insanın kendi iç sesinin duyulmasına imkân olmadığı, her yerden bir uyarıcı olduğunu vurgulayan hikayeler var. Taşköprü sarımsağı anonsundan, üst kat komşunun süpürge sesine varana kadar çağdaş çağın duvarları delerek insanı esir aldığının bir sefer daha altını çiziyor. Erdem’i takip ederek yaşadığımız kentlerin, yerlerin ayağımızın altından nasıl kendini aşikâr etmeden çekildiğini, bu değişimin ruh dünyamızdaki izlerini de gorebiliriz. Genç öykücü bundan daha sonraki hikayelerinde bu flanözlüğe devam edecek mi, merakla takipteyiz…
HER ŞEY DEĞİŞİYOR FAKAT SEN YAVAŞLA VE BENİ GÖR
Erdem’in neredeyse bütün hikayelerine sinen ‘şehir hoyratça değişiyor, yavaşla ve beni gör, ben insanım’ serzenişi, bilhassa de yavaşlama hâli hikayelerinin -Eltünt Kuş hikayesi hariç-ritminde de görülüyor. Bu özellikler, ‘Çıkış Aranıyor’ hikayesinde ise en bariz izleri taşıyor diyebiliriz. Kentin insanı tıpkı bir canavar üzere yutacağını düşünerek, adeta nefessizce koşulması gerektiğini salık veriyor. Fazilet, yaşadığı yüzyılın metropolünün de tanımını yapıyor bu biçimdelikle. Müstakil bir konut bile olsa bir türlü içine yerleşmeye müsaade edilmeyen durumlar, hikayede karşımıza çıkan şu sözler okurda adeta nefes darlığı yapıyor: Çıkış, Yolcu Çıkışı, Acil Çıkış, Yangın Çıkışı, Köprüden Evvel Son Çıkış…
86 sayfa-15 TL