TANER AY | KARAR
Yunan filozof Strabon’un XII’nci kitâbında ‘Kilikya Kapıları’nda bulunan Tyanitis’teki Tyana’ biçiminde kayda geçirdiği Tyana için, W. M. Ramsay ‘Anadolu’nun Târihî Coğrafyası’ isimli yapıtında, Kapadokya memleketindeki ‘Yunan şehri’ sözünü kullanmaktadır. Bu kent Roma ve Bizans periyotlarından daha sonra tahrip olmuştur ve Niğdeli târihçi Kadı Ahmed’in 1333’te yazdığına nazaran da, yerini günümüzdeki ‘Türk ve Müslüman’ Niğde kentine bırakmıştır. Niğde kenti civârı Tyana’dan evvel Tuwanuwa olarak geçiyor. Tyanitis bölgesindeki Tuwanuwa ismine Eski Hitit Devleti hükümdarlarından Telepinu’ya âid bir fermanda rastlanmaktadır. Eski Hitit metinlerindeki tabirlerden, Tuwanuwa kentinin beraberinde dînî bir merkez olduğu ve etnik bir tanımlama olarak da bölge insanı için Tuwanuwalı teriminin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Hititler’in yıkılmasından daha sonra bu bölge dört asır boyunca eski ehemmiyetini kaybedecektir. Asırlar boyunca devâm eden bir sakinlik devrin akabinde Asur kaynaklarında bölgenin ismi Tukhana,Tuhana ve Tuwana olarak bir daha geçer. Kimmerler’den ve Medler’den daha sonraysa bölge iki asırdan fazla bir süre Pers egemenliğine girer. Bu egemenliğe Büyük İskender son verince, kentin Hellenleşme süreci de başlamıştır. Hellenleşen Tyana için bugün kıymetli kaynaklara sâhib olduğumuzu düşünenler bulunuyor. Ancak, Osmanlı periyodundaki Niğde için -birkaç akademik araştırmanın haricinde- tıpkı şeyi söylemek pek mümkün değildir. Bu niçinle Nevzat Topal’ın Kömen Yayınları’ndan çıkan ‘15’inci Yüzyılda Niğde’ isimli yapıtının büyük ehemmiyeti bulunuyor.Niğde 11’inci asırdan daha sonra demografik açıdan temel itibâriyle bir Türk ve Müslüman kenti olmuştur. Başka kimi Anadolu kentlerine nazaran Ermeni ve Rum nüfusu azdır. Topal, 1047 numaralı Tahrir Defteri’nde, kentte, yalnızca ‘Mahalle-i Ermeniyan’ ve ‘Mahalle-i Rumiyan’ olarak iki Hıristiyan mahallesinin zikredildiğini müellif. Bu mahalleler de 1915 ve 1923 senelerından daha sonra ortadan kalkmışlardır. Topal’ın yapıtında Niğde kentinin 15’inci yüzyıldaki demografik yapısı, mahalleleri, mimarî yapıtları ve iktisadı incelenmektedir. Biraz daha öncesini merâk edenler, Yâkût el-Hamevî’ye ve İbn Battûta’ya bakabilirler. Bütün kent monografilerinde olduğu üzere, Topal’ın yapıtında de en çok Niğde’nin 15’inci yüzyıldaki mahallelerinin nüfusun yapısı ve Niğde halkının ekonomik faaliyetleri ilgi çekiyor. Topal, bu kısımlarda kendisinden daha sonraki bütün araştırmacılara kaynak teşkil edecek derecede değerli ve bedelli bilgiler de veriyor.
Yunan filozof Strabon’un XII’nci kitâbında ‘Kilikya Kapıları’nda bulunan Tyanitis’teki Tyana’ biçiminde kayda geçirdiği Tyana için, W. M. Ramsay ‘Anadolu’nun Târihî Coğrafyası’ isimli yapıtında, Kapadokya memleketindeki ‘Yunan şehri’ sözünü kullanmaktadır. Bu kent Roma ve Bizans periyotlarından daha sonra tahrip olmuştur ve Niğdeli târihçi Kadı Ahmed’in 1333’te yazdığına nazaran da, yerini günümüzdeki ‘Türk ve Müslüman’ Niğde kentine bırakmıştır. Niğde kenti civârı Tyana’dan evvel Tuwanuwa olarak geçiyor. Tyanitis bölgesindeki Tuwanuwa ismine Eski Hitit Devleti hükümdarlarından Telepinu’ya âid bir fermanda rastlanmaktadır. Eski Hitit metinlerindeki tabirlerden, Tuwanuwa kentinin beraberinde dînî bir merkez olduğu ve etnik bir tanımlama olarak da bölge insanı için Tuwanuwalı teriminin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Hititler’in yıkılmasından daha sonra bu bölge dört asır boyunca eski ehemmiyetini kaybedecektir. Asırlar boyunca devâm eden bir sakinlik devrin akabinde Asur kaynaklarında bölgenin ismi Tukhana,Tuhana ve Tuwana olarak bir daha geçer. Kimmerler’den ve Medler’den daha sonraysa bölge iki asırdan fazla bir süre Pers egemenliğine girer. Bu egemenliğe Büyük İskender son verince, kentin Hellenleşme süreci de başlamıştır. Hellenleşen Tyana için bugün kıymetli kaynaklara sâhib olduğumuzu düşünenler bulunuyor. Ancak, Osmanlı periyodundaki Niğde için -birkaç akademik araştırmanın haricinde- tıpkı şeyi söylemek pek mümkün değildir. Bu niçinle Nevzat Topal’ın Kömen Yayınları’ndan çıkan ‘15’inci Yüzyılda Niğde’ isimli yapıtının büyük ehemmiyeti bulunuyor.Niğde 11’inci asırdan daha sonra demografik açıdan temel itibâriyle bir Türk ve Müslüman kenti olmuştur. Başka kimi Anadolu kentlerine nazaran Ermeni ve Rum nüfusu azdır. Topal, 1047 numaralı Tahrir Defteri’nde, kentte, yalnızca ‘Mahalle-i Ermeniyan’ ve ‘Mahalle-i Rumiyan’ olarak iki Hıristiyan mahallesinin zikredildiğini müellif. Bu mahalleler de 1915 ve 1923 senelerından daha sonra ortadan kalkmışlardır. Topal’ın yapıtında Niğde kentinin 15’inci yüzyıldaki demografik yapısı, mahalleleri, mimarî yapıtları ve iktisadı incelenmektedir. Biraz daha öncesini merâk edenler, Yâkût el-Hamevî’ye ve İbn Battûta’ya bakabilirler. Bütün kent monografilerinde olduğu üzere, Topal’ın yapıtında de en çok Niğde’nin 15’inci yüzyıldaki mahallelerinin nüfusun yapısı ve Niğde halkının ekonomik faaliyetleri ilgi çekiyor. Topal, bu kısımlarda kendisinden daha sonraki bütün araştırmacılara kaynak teşkil edecek derecede değerli ve bedelli bilgiler de veriyor.