MİKDAT KARAALİOĞLU/FRANKFURT | KARAR
Büyük müfessir, fakih, dilbilimci ve tarihçi Muhammed b. Cerīr et-Taberī’nin Cāmiʿu’l-beyān ʿan teʾvīli āyi’l-Ḳurʾān isimli tefsiri, içerdiği 40 bine yakın rivayetle, günümüze ulaşan en kapsamlı ve en uygun koruma edilmiş tefsir kaynağı olarak biliniyor. Gerek Taberī daha sonrası yazılan tefsirlerde gerekse çağdaş Kur’an araştırmalarında bu yapıtın içerdiği metinlere sıkça başvurulmaktadır. Bu niçinle, gerek yapıtta yer alan rivayetlerin, gerekse Taberī’nin kendi görüş ve yorumlarının dijitalleştirilip sistematize edilmek suretiyle araştırmacıların kullanmasına sunulması, İslam araştırmaları başta olmak üzere bilim topluluğu için büyük ehemmiyet taşıyor.
ÜÇ ÜNİVERSİTENİN ORTAK ÇALIŞMASI
Almanya’da bu maksatla “Linked Open Tafsir” isimli bir proje çalışması yürütülüyor. 2019’da başlayan proje kapsamında Frankfurt, Berlin ve Gießen üniversitelerinden 10 bilim insanı ve 15’i aşkın yardımcı araştırmacının yanı sıra çeşitli ülkelerden de 20 civarında bilim insanı birlikte çalışıyor. Proje grubunun gayesi, mühlet ve ayetlere bakılırsa düzenlendiği için Taberī Tefsiri’nde dağınık biçimde bulunan malumatı çeşitli kategorilere göre tasnif eden bir data tabanı oluşturmak ve hür ulaşıma açık olarak çevrim içi kullanıma sunmaktır.
DATA TABANI FARKLI KRİTERLERLE OLUŞTURULUYOR
Buna bakılırsa tefsirdeki rivayetler içeriklerine bakılırsa, Kur’an’ın dilsel bağlamı, nüzul ortamı, Kur’an’ın öncesi durum, fıkıh, kelam, kıraat ve israiliyyat üzere makul hususlara bakılırsa tasnif edilerek data tabanına yükleniyor. Ayrıyeten proje kapsamında, bilgi tabanında toplanan bilgilerden hareketle, Kur’an tarihi, tefsir tarihi, fıkıh tarihi, kelam tarihi, siyer araştırmaları, isnad araştırmaları ve israiliyat araştırmaları üzere farklı alanlarda da araştırmalar sürdürülüyor.
PROJENİN MERKEZİ FRANKFURT
Projenin kalbi olarak görülen data tabanı, Frankfurt Goethe Üniversitesi İslam Dini ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü’nde hazırlanıyor. Enstitü yöneticisi ve tefsir profesörü Ömer Özsoy, oryantalist İslam araştırmalarında Kur’anın ortaya çıkışı ve İslam’ın başlangıç periyodunun ağır bir biçimde araştırıldığını belirterek şunları söylüyor: “İslam’ın doğuşuna ve Kur’an tarihine dair Batılı çalışmalar, temel prestijiyle Suriye ve Bizans tarih yazıcılığına dair kaynaklara, bölgedeki Hıristiyan ve Musevilerin istinat ettikleri metinlere, Güney Arabistan’da bulunan arkeolojik kalıntılara, Arapça yazıtlara, İslam öncesi Arap şiirine ve erken devir islami sikkelere dayalı olarak sürdürülüyor. Bu niçinle, İslami rivayet gerecinin içerdiği hayli kıymetli bilgiler bu çalışmalarda fazla dikkate alınmıyor. Projemiz bir yandan Batılı İslami araştırmalardaki bu boşluğu doldurmayı, öte yandan islami rivayet materyaliyle ilgilenen bilim beşerlerine yeni araştırma imkanları sunmayı hedefliyor. Başlangıç prestijiyle yalnızca Taberī’nin tefsiri data tabanına yükleniyor.
BAŞLANGIÇ TABERİ İLE
Taberī Tefsiri’ni seçmemizin sebebi, Taberī’nin kendi vaktine kadar ulaşan Kur’an tefsirine katkı sunacağını düşündüğü bütün rivayetleri objektif bir biçimde toplamış olması ve yapıtının yeterli koruma edilmiş olmasıdır. 2019 başından beri süren çalışmalarımız sonunda, yapay zeka imkanlarına da başvurarak özel bir etiketleme (Annotation) modeli geliştirmiş bulunuyoruz. Bu model yardımıyla, Taberī öncesi erken devir tefsirlerini ve Suyūtī’nin ed-Durru’l-mensūr’una kadar rivayet bazlı bütün tefsirleri de data tabanına girmemiz orta vadede mümkün olacak. Uzun vadeli maksadımız ise, kaynaklarımızda isnadla nakledilen bütün ayrıntıları, yani hadisler dahil olmak üzere bütün rivayetleri kapsayan devasa bir data tabanı oluşturmak.
KOMBİNE ARAŞTIRMALAR MÜMKÜN OLACAK
Projemizin en değerli özelliği, hem metin bazında hem isnad bazında, kelimeya, kavrama, isme, mevzuya, isnada ve raviye bakılırsa, karmaşık, kombine ve alan kısıtlamalı araştırma ve arama seçeneklerini mümkün kılacak olmasıdır. Projenin bize en heyecan veren boyutu ise, Kur’an’ın birinci muhataplarına ne söylemiş olduğini ve onların bu bildiriye verdiği yansıyı bir daha inşa etme konusunda umut vermesidir. bu biçimdelikle Kur’an yorumlarındaki keyfiliğin önüne büsbütün geçmek mümkün olmasa da, Allah’ın 7. Yüzyılda Kur’an vahyi vasıtasıyla beşerlerle kurduğu canlı diyaloğu ve onlar üzerinde icra ettiği dönüştürücü etkisi daha âlâ idrak etmek ve daha derinden hissetmek mümkün olacaktır diye umuyoruz. Bu sayede, Hz. Peygamber’in vefatından daha sonraki üç asır zarfında bilhassa teoloji ve fıkıh olmak üzere farklı alanlarda ne üzere gelişmeler olduğunu da şimdiye kadar olduğundan daha rahat ve kapsamlı bir biçimde inceleme imkanı bulmuş olacağız.”
Prof. Dr. Ömer Özsoy
RAVİLERE KİMLİK NUMARASI
Projenin en argümanlı amaçlarından biri, Taberī’de yer alan her bir isnada ve isnadlarda yer alan her bir raviye birer kimlik numarası verilerek bilgi tabanına girilmesi. Projede hem data tabanı koordinatörü tıpkı vakitte isnad araştırmaları sorumlusu olarak bakılırsav yapan Dr. Misbahur Rehman, bu proje tamamlandığında, isnadlar ve raviler içindeki kontakları rahatlıkla tespit etmek mümkün olacağı üzere, çabucak sonrasında diğer kaynaklardaki isnadlar ve raviler de data tabanına girileceği için, hadis araştırmaları için ihtilal niteliğinde bir kolaylık sağlanmış olacağını söylüyor: “Örneğin, her ravinin bir kimlik numarası olduğu için, istenen ravinin aktardığı tüm bilgiler yahut rastgele bir hususta aktardığı bilgiler rahatlıkla tespit edilebilecek.
FARKLI ETİKETLERLE DERİN TAHLİL
Bunun dışında metinlerin içerdiği vakit, yer, şahıs, küme üzere temel ögeler da etiketlendiği için, ilahiyatçılar ve tarihçiler açısından derinlikli ve epey boyutlu bir tahlil imkanı ortaya çıkmış olacak. Bu, bilhassa hadis metinlerinin vakit içerisinde geçirdikleri gelişim çizgilerini tespit etmeyi ve bu gelişimleri tarihlendirmeyi kolaylaştıracak. Bu suretle, kimi vakit kesimlere ayrılarak, kimi vakit öteki hadislerle birleştirilerek aktarılan hadis metinlerinin en eski versiyonlarını saptamak da kısmen mümkün olacaktır. bu biçimde bir imkanın, bir hayli bahiste önemli teolojik sonuçları olacağını tahmi etmek güç değiltir. bu biçimdesi ayrıntılı bir çalışma, bu teknoloji olmadan mümkün olamazdı.”
KIRAATLERE ÖZEL İLGİ
Frankfurt grubunun ağırlaştığı alanlardan biri de, kıraatler konusu. Kur’an yazmaları ve kıraatler uzmanı Edin Mahmutovic koordinatörlüğünde yürütülen bu çalışma kapsamında, Taberī Tesfiri başta olmak üzere ilgili kaynaklarda yer alan kıraatler, mütevatir-şaz ayırımı yapmaksızın bir ortaya toplanıyor ve kıraatler içindeki farklılıkların olası sebepleri inceleniyor. Bu çerçevede Taberī’nin tercih ettiği kıraatin de tespit edilmesi hedefleniyor.
BİRİNCİ PERİYOTLARIN RÖNTGENİ ÇEKİLİYOR
Humboldt Üniversitesi’ne bağlı Berlin İslam İlahiyatı Enstütüsü’nde İslam Hukuku profesörü olarak vazife yapan Serdar Kurnaz, Linked Open Tafsir projesiyle bir arada İslam’ın birinci asırlarındaki gelişmelere ışık tutan metinleri araştırmacıların çevrim içi hizmetine sunmak istediklerini söylüyor ve şu biçimde ek ediyor: “Veri tabanında, vahiy periyodundaki olaylar, kültürel, dini, toplumsal şartlar ve kullanılan lisan hakkında bilgiler içeren metinlere yer verilecek. Ayrıyeten, bu sayede, erken periyot tefsir geleneğinde vahyin dinamikleri hakkındaki fikirlere yönelik de emniyetli bir araştırma tabanı oluşturulmuş olacak.” Prof. Kurnaz, proje kapsamında “Kur’an fıkhı” araştırma grubunu de koordine ediyor: “Bu araştırma alanı kapsamında, Almanya haricinden fıkıh tarihi uzmanı meslekdaşlarımızın da katkısıyla, evvela Cahiliye ortamında Kur’an vahyinin nasıl bir hukuksal yapı geliştirdiğini, kurucu ümmetin ömür pratiklerine nasıl refakat ettiğini tespit etmeyi hedefliyoruz. Buna ilaveten, birinci üç asırda fukahanın bir biçimde Kur’an’la irtibatlandırdığı fıkhi görüşleri toplayıp sistematize ediyoruz. Bu bize, fıkhi görüşlerin bölgelere ve vakte bağlı olarak sergiledikleri farklılaşmayı gözlemleme imkanı verdiği üzere, bu görüşlerin Cahiliye’deki yahut öteki mahallî hukuk geleneklerindeki beklenen kökenlerini tespit etmemizi de kolaylaştırıyor.”
Prof. Dr. Serdar Kurnaz
DİNLER TARİHİNE DE KATKI SUNACAK
Berlin grubunun bir öbür tartı noktasını ise, bilgi tabanındaki bilgilerden hareketle, Kur’an ve tefsirlerde yer alan Cahiliye, Yahudi, Hıristiyan ve öbür mahallî geleneklere dair malumatın özel olarak tahlil edilmesi oluşturuyor. Bu çalışmayı koordine eden araştırma vazifelisi Tuğrul Kurt, projenin kültürler ve dinler ortası boyutunun yalnızca İslam araştırmaları için değil Yahudilik ve Hıristiyanlık araştırmaları ve dinler tarihi için de ehemmiyet taşıdığını vurguluyor: “örneğin, israiliyyat rivayetlerinin ihtiva ettiği ayrıntıları ilgili araştırmacıların hizmetine sunmak suretiyle, bilhassa Kitab-ı Kutsal çalışmalarına hayli değerli bir katkıda bulunacağımızı düşünüyoruz. Çünkü bu rivayetler, şimdiye kadar bu alanlarda dikkate alınmayan hayli pahalı bilgiler içermektedir. Bir öteki çalışma alanımız ise, kaynaklarımızda israiliyyat kategorisine dahil edilen malumatın mümkün yazılı ve kelamlı kaynaklarını ve ilişkin oldukları bölgeleri imkan ölçüsünde tespit etmek. bu biçimdelikle, çağdaş periyotta İlahiyat alanında ihmal edilen, ancak kimi hususların daha güzel anlaşılmasını sağlama potansiyeline sahip olan israiliyyat birikimine bir daha canlılık kazandırmayı umuyoruz.”
Araştırma bakılırsavlisi Tuğrul Kurt
BİLGİLER PEDAGOJİK OLARAK DA PAHALANDIRILACAK
Gießen’de bulunan Justus Liebig Üniversitesi’nde ise projede elde edilen bilgiler din eğitimi ve öğretimi açısından bedellendiriliyor. Üniversitenin “İslam Teolojisi ve Didaktiği” kürsüsü lideri Prof. Dr. Yaşar Sarıkaya, Proje kapsamında elde edilen dataların pedagojik olarak değerlendirilmesinin ve eğitim süreçlerine katkısının kıymetine vurgu yapıyor: “Bilimsel ve didaktik ögeleri bir ortaya getirmek suretiyle, İslam ilahiyatı ve din eğitimi içinde şimdiye kadar olandan daha sağlıklı bir bağ kurmayı hedefliyoruz.” Prof. Sarıkaya, bilgi tabanında toplanan ayrıntıların geniş bir pedagojik ve eğitsel gereç sunduğuna işaret ederek, bu biçimdece çeşitli ders ve eğitim ortamlarına projenin olumlu katkı sağlayacağını belirtiyor. Bu kapsamda Gießen’de hadislerin din eğitimi açısından nasıl daha aktif değerlendirilebileceğine dair yürütülen çalışmalara bilhassa dikkat çekiyor. Gießen grubundan Mehmet Soyhun, yaygın din eğitimi alanında, Déborah-Kathleen Grün ise örgün eğitim alanında Kur’an’ın öğretim teknikleri ve didaktiği alanında çalışıyor. Ayrıyeten, proje çalışmasında üretilen bilimsel ayrıntıların farklı muhatap kitleleriyle ve farklı toplum bölümleriyle paylaşılabilmesini ve onların bu imkandan faydalanabilmelerini teminen proje bünyesinde alan uzmanları da bakılırsav yapıyor.
Linked Open Tafsir projesi, yöneticiliğini “Frankfurt-Gießen İslam Araştırmaları Merkezi”nin (ZEFIS) de başkanlığını yürüten Prof. Dr. Bekim Agai’nin yaptığı “Bilim ve Toplumda İslam Akademisi” (AIWG) tarafınca finanse ediliyor.
Projenin Türkçe, Arapça ve İngilizce altyazılı tanıtım vidyosu Youtube’a “Linked Open Tafsir” yazmak suretiyle yahut aşağıdaki linkten izlenebilir:
Prof. Dr. Yaşar Sarıkaya
Büyük müfessir, fakih, dilbilimci ve tarihçi Muhammed b. Cerīr et-Taberī’nin Cāmiʿu’l-beyān ʿan teʾvīli āyi’l-Ḳurʾān isimli tefsiri, içerdiği 40 bine yakın rivayetle, günümüze ulaşan en kapsamlı ve en uygun koruma edilmiş tefsir kaynağı olarak biliniyor. Gerek Taberī daha sonrası yazılan tefsirlerde gerekse çağdaş Kur’an araştırmalarında bu yapıtın içerdiği metinlere sıkça başvurulmaktadır. Bu niçinle, gerek yapıtta yer alan rivayetlerin, gerekse Taberī’nin kendi görüş ve yorumlarının dijitalleştirilip sistematize edilmek suretiyle araştırmacıların kullanmasına sunulması, İslam araştırmaları başta olmak üzere bilim topluluğu için büyük ehemmiyet taşıyor.
ÜÇ ÜNİVERSİTENİN ORTAK ÇALIŞMASI
Almanya’da bu maksatla “Linked Open Tafsir” isimli bir proje çalışması yürütülüyor. 2019’da başlayan proje kapsamında Frankfurt, Berlin ve Gießen üniversitelerinden 10 bilim insanı ve 15’i aşkın yardımcı araştırmacının yanı sıra çeşitli ülkelerden de 20 civarında bilim insanı birlikte çalışıyor. Proje grubunun gayesi, mühlet ve ayetlere bakılırsa düzenlendiği için Taberī Tefsiri’nde dağınık biçimde bulunan malumatı çeşitli kategorilere göre tasnif eden bir data tabanı oluşturmak ve hür ulaşıma açık olarak çevrim içi kullanıma sunmaktır.
DATA TABANI FARKLI KRİTERLERLE OLUŞTURULUYOR
Buna bakılırsa tefsirdeki rivayetler içeriklerine bakılırsa, Kur’an’ın dilsel bağlamı, nüzul ortamı, Kur’an’ın öncesi durum, fıkıh, kelam, kıraat ve israiliyyat üzere makul hususlara bakılırsa tasnif edilerek data tabanına yükleniyor. Ayrıyeten proje kapsamında, bilgi tabanında toplanan bilgilerden hareketle, Kur’an tarihi, tefsir tarihi, fıkıh tarihi, kelam tarihi, siyer araştırmaları, isnad araştırmaları ve israiliyat araştırmaları üzere farklı alanlarda da araştırmalar sürdürülüyor.
PROJENİN MERKEZİ FRANKFURT
Projenin kalbi olarak görülen data tabanı, Frankfurt Goethe Üniversitesi İslam Dini ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü’nde hazırlanıyor. Enstitü yöneticisi ve tefsir profesörü Ömer Özsoy, oryantalist İslam araştırmalarında Kur’anın ortaya çıkışı ve İslam’ın başlangıç periyodunun ağır bir biçimde araştırıldığını belirterek şunları söylüyor: “İslam’ın doğuşuna ve Kur’an tarihine dair Batılı çalışmalar, temel prestijiyle Suriye ve Bizans tarih yazıcılığına dair kaynaklara, bölgedeki Hıristiyan ve Musevilerin istinat ettikleri metinlere, Güney Arabistan’da bulunan arkeolojik kalıntılara, Arapça yazıtlara, İslam öncesi Arap şiirine ve erken devir islami sikkelere dayalı olarak sürdürülüyor. Bu niçinle, İslami rivayet gerecinin içerdiği hayli kıymetli bilgiler bu çalışmalarda fazla dikkate alınmıyor. Projemiz bir yandan Batılı İslami araştırmalardaki bu boşluğu doldurmayı, öte yandan islami rivayet materyaliyle ilgilenen bilim beşerlerine yeni araştırma imkanları sunmayı hedefliyor. Başlangıç prestijiyle yalnızca Taberī’nin tefsiri data tabanına yükleniyor.
BAŞLANGIÇ TABERİ İLE
Taberī Tefsiri’ni seçmemizin sebebi, Taberī’nin kendi vaktine kadar ulaşan Kur’an tefsirine katkı sunacağını düşündüğü bütün rivayetleri objektif bir biçimde toplamış olması ve yapıtının yeterli koruma edilmiş olmasıdır. 2019 başından beri süren çalışmalarımız sonunda, yapay zeka imkanlarına da başvurarak özel bir etiketleme (Annotation) modeli geliştirmiş bulunuyoruz. Bu model yardımıyla, Taberī öncesi erken devir tefsirlerini ve Suyūtī’nin ed-Durru’l-mensūr’una kadar rivayet bazlı bütün tefsirleri de data tabanına girmemiz orta vadede mümkün olacak. Uzun vadeli maksadımız ise, kaynaklarımızda isnadla nakledilen bütün ayrıntıları, yani hadisler dahil olmak üzere bütün rivayetleri kapsayan devasa bir data tabanı oluşturmak.
KOMBİNE ARAŞTIRMALAR MÜMKÜN OLACAK
Projemizin en değerli özelliği, hem metin bazında hem isnad bazında, kelimeya, kavrama, isme, mevzuya, isnada ve raviye bakılırsa, karmaşık, kombine ve alan kısıtlamalı araştırma ve arama seçeneklerini mümkün kılacak olmasıdır. Projenin bize en heyecan veren boyutu ise, Kur’an’ın birinci muhataplarına ne söylemiş olduğini ve onların bu bildiriye verdiği yansıyı bir daha inşa etme konusunda umut vermesidir. bu biçimdelikle Kur’an yorumlarındaki keyfiliğin önüne büsbütün geçmek mümkün olmasa da, Allah’ın 7. Yüzyılda Kur’an vahyi vasıtasıyla beşerlerle kurduğu canlı diyaloğu ve onlar üzerinde icra ettiği dönüştürücü etkisi daha âlâ idrak etmek ve daha derinden hissetmek mümkün olacaktır diye umuyoruz. Bu sayede, Hz. Peygamber’in vefatından daha sonraki üç asır zarfında bilhassa teoloji ve fıkıh olmak üzere farklı alanlarda ne üzere gelişmeler olduğunu da şimdiye kadar olduğundan daha rahat ve kapsamlı bir biçimde inceleme imkanı bulmuş olacağız.”
Prof. Dr. Ömer Özsoy
RAVİLERE KİMLİK NUMARASI
Projenin en argümanlı amaçlarından biri, Taberī’de yer alan her bir isnada ve isnadlarda yer alan her bir raviye birer kimlik numarası verilerek bilgi tabanına girilmesi. Projede hem data tabanı koordinatörü tıpkı vakitte isnad araştırmaları sorumlusu olarak bakılırsav yapan Dr. Misbahur Rehman, bu proje tamamlandığında, isnadlar ve raviler içindeki kontakları rahatlıkla tespit etmek mümkün olacağı üzere, çabucak sonrasında diğer kaynaklardaki isnadlar ve raviler de data tabanına girileceği için, hadis araştırmaları için ihtilal niteliğinde bir kolaylık sağlanmış olacağını söylüyor: “Örneğin, her ravinin bir kimlik numarası olduğu için, istenen ravinin aktardığı tüm bilgiler yahut rastgele bir hususta aktardığı bilgiler rahatlıkla tespit edilebilecek.
FARKLI ETİKETLERLE DERİN TAHLİL
Bunun dışında metinlerin içerdiği vakit, yer, şahıs, küme üzere temel ögeler da etiketlendiği için, ilahiyatçılar ve tarihçiler açısından derinlikli ve epey boyutlu bir tahlil imkanı ortaya çıkmış olacak. Bu, bilhassa hadis metinlerinin vakit içerisinde geçirdikleri gelişim çizgilerini tespit etmeyi ve bu gelişimleri tarihlendirmeyi kolaylaştıracak. Bu suretle, kimi vakit kesimlere ayrılarak, kimi vakit öteki hadislerle birleştirilerek aktarılan hadis metinlerinin en eski versiyonlarını saptamak da kısmen mümkün olacaktır. bu biçimde bir imkanın, bir hayli bahiste önemli teolojik sonuçları olacağını tahmi etmek güç değiltir. bu biçimdesi ayrıntılı bir çalışma, bu teknoloji olmadan mümkün olamazdı.”
KIRAATLERE ÖZEL İLGİ
Frankfurt grubunun ağırlaştığı alanlardan biri de, kıraatler konusu. Kur’an yazmaları ve kıraatler uzmanı Edin Mahmutovic koordinatörlüğünde yürütülen bu çalışma kapsamında, Taberī Tesfiri başta olmak üzere ilgili kaynaklarda yer alan kıraatler, mütevatir-şaz ayırımı yapmaksızın bir ortaya toplanıyor ve kıraatler içindeki farklılıkların olası sebepleri inceleniyor. Bu çerçevede Taberī’nin tercih ettiği kıraatin de tespit edilmesi hedefleniyor.
BİRİNCİ PERİYOTLARIN RÖNTGENİ ÇEKİLİYOR
Humboldt Üniversitesi’ne bağlı Berlin İslam İlahiyatı Enstütüsü’nde İslam Hukuku profesörü olarak vazife yapan Serdar Kurnaz, Linked Open Tafsir projesiyle bir arada İslam’ın birinci asırlarındaki gelişmelere ışık tutan metinleri araştırmacıların çevrim içi hizmetine sunmak istediklerini söylüyor ve şu biçimde ek ediyor: “Veri tabanında, vahiy periyodundaki olaylar, kültürel, dini, toplumsal şartlar ve kullanılan lisan hakkında bilgiler içeren metinlere yer verilecek. Ayrıyeten, bu sayede, erken periyot tefsir geleneğinde vahyin dinamikleri hakkındaki fikirlere yönelik de emniyetli bir araştırma tabanı oluşturulmuş olacak.” Prof. Kurnaz, proje kapsamında “Kur’an fıkhı” araştırma grubunu de koordine ediyor: “Bu araştırma alanı kapsamında, Almanya haricinden fıkıh tarihi uzmanı meslekdaşlarımızın da katkısıyla, evvela Cahiliye ortamında Kur’an vahyinin nasıl bir hukuksal yapı geliştirdiğini, kurucu ümmetin ömür pratiklerine nasıl refakat ettiğini tespit etmeyi hedefliyoruz. Buna ilaveten, birinci üç asırda fukahanın bir biçimde Kur’an’la irtibatlandırdığı fıkhi görüşleri toplayıp sistematize ediyoruz. Bu bize, fıkhi görüşlerin bölgelere ve vakte bağlı olarak sergiledikleri farklılaşmayı gözlemleme imkanı verdiği üzere, bu görüşlerin Cahiliye’deki yahut öteki mahallî hukuk geleneklerindeki beklenen kökenlerini tespit etmemizi de kolaylaştırıyor.”
Prof. Dr. Serdar Kurnaz
DİNLER TARİHİNE DE KATKI SUNACAK
Berlin grubunun bir öbür tartı noktasını ise, bilgi tabanındaki bilgilerden hareketle, Kur’an ve tefsirlerde yer alan Cahiliye, Yahudi, Hıristiyan ve öbür mahallî geleneklere dair malumatın özel olarak tahlil edilmesi oluşturuyor. Bu çalışmayı koordine eden araştırma vazifelisi Tuğrul Kurt, projenin kültürler ve dinler ortası boyutunun yalnızca İslam araştırmaları için değil Yahudilik ve Hıristiyanlık araştırmaları ve dinler tarihi için de ehemmiyet taşıdığını vurguluyor: “örneğin, israiliyyat rivayetlerinin ihtiva ettiği ayrıntıları ilgili araştırmacıların hizmetine sunmak suretiyle, bilhassa Kitab-ı Kutsal çalışmalarına hayli değerli bir katkıda bulunacağımızı düşünüyoruz. Çünkü bu rivayetler, şimdiye kadar bu alanlarda dikkate alınmayan hayli pahalı bilgiler içermektedir. Bir öteki çalışma alanımız ise, kaynaklarımızda israiliyyat kategorisine dahil edilen malumatın mümkün yazılı ve kelamlı kaynaklarını ve ilişkin oldukları bölgeleri imkan ölçüsünde tespit etmek. bu biçimdelikle, çağdaş periyotta İlahiyat alanında ihmal edilen, ancak kimi hususların daha güzel anlaşılmasını sağlama potansiyeline sahip olan israiliyyat birikimine bir daha canlılık kazandırmayı umuyoruz.”
Araştırma bakılırsavlisi Tuğrul Kurt
BİLGİLER PEDAGOJİK OLARAK DA PAHALANDIRILACAK
Gießen’de bulunan Justus Liebig Üniversitesi’nde ise projede elde edilen bilgiler din eğitimi ve öğretimi açısından bedellendiriliyor. Üniversitenin “İslam Teolojisi ve Didaktiği” kürsüsü lideri Prof. Dr. Yaşar Sarıkaya, Proje kapsamında elde edilen dataların pedagojik olarak değerlendirilmesinin ve eğitim süreçlerine katkısının kıymetine vurgu yapıyor: “Bilimsel ve didaktik ögeleri bir ortaya getirmek suretiyle, İslam ilahiyatı ve din eğitimi içinde şimdiye kadar olandan daha sağlıklı bir bağ kurmayı hedefliyoruz.” Prof. Sarıkaya, bilgi tabanında toplanan ayrıntıların geniş bir pedagojik ve eğitsel gereç sunduğuna işaret ederek, bu biçimdece çeşitli ders ve eğitim ortamlarına projenin olumlu katkı sağlayacağını belirtiyor. Bu kapsamda Gießen’de hadislerin din eğitimi açısından nasıl daha aktif değerlendirilebileceğine dair yürütülen çalışmalara bilhassa dikkat çekiyor. Gießen grubundan Mehmet Soyhun, yaygın din eğitimi alanında, Déborah-Kathleen Grün ise örgün eğitim alanında Kur’an’ın öğretim teknikleri ve didaktiği alanında çalışıyor. Ayrıyeten, proje çalışmasında üretilen bilimsel ayrıntıların farklı muhatap kitleleriyle ve farklı toplum bölümleriyle paylaşılabilmesini ve onların bu imkandan faydalanabilmelerini teminen proje bünyesinde alan uzmanları da bakılırsav yapıyor.
Linked Open Tafsir projesi, yöneticiliğini “Frankfurt-Gießen İslam Araştırmaları Merkezi”nin (ZEFIS) de başkanlığını yürüten Prof. Dr. Bekim Agai’nin yaptığı “Bilim ve Toplumda İslam Akademisi” (AIWG) tarafınca finanse ediliyor.
Projenin Türkçe, Arapça ve İngilizce altyazılı tanıtım vidyosu Youtube’a “Linked Open Tafsir” yazmak suretiyle yahut aşağıdaki linkten izlenebilir:
Prof. Dr. Yaşar Sarıkaya